2020-07-24
Baş döndürücü bir hızla
değişen teknolojik gelişmelerle birlikte çalışma biçimleri de daha esnek hale
dönüşmektedir. Özelikle bilgi ve
iletişim teknolojilerinin sağladığı yeni imkanlarla birlikte klasik ofis
işyerine her gün gidip-gelmeye dayanan çalışma biçimleri gittikçe azalmaktadır.
Pandeminin de etkisiyle bir çok sektörde uzaktan çalışma biçimine
dayanan iş ilişkisi gittikçe yaygınlaşmaktadır. Ülkemizde uzaktan çalışmaya
ilişkin hukuksal alt yapının ilk adımı
2016 yılında atılmıştır. İş hukukumuzda yer verilen uzaktan çalışma;
işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini
evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi
esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişki anlamına gelmektedir.
Uzaktan çalışmada iş sürelerinin
düzenlenmesi, iş kazası, fazla mesai, iş sağlığı ve güvenliği ile diğer usul ve
esaslar en çok merak edilen konular arasında yer almaktadır.
Uzaktan Çalışma
Sözleşmelerinin Yapılması Esasları
Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinin yazılı
şekilde yapılması zorunludur.Bu sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin
süresi ve yeri, çalışma saatleri-ara dinlenmesi…, ücret ve ücretin ödenmesine
ilişkin hususlar, yemek-servis hizmeti verilip verilmeyeceği… işveren
tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına
ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel
çalışma şartlarına ilişkin hükümlere çok
ayrıntılı bir şekilde yer verilmesi gerekmektedir.
Uzaktan
çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresinin de iş sözleşmesinde açıkça yer
verilmelidir. iş mevzuatında öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla
taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin
yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak
yapılmalıdır. Diğer yandan gerekli olması halinde,
uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya
başlamadan önce tamamlanır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin
karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenmelidir.
Uzaktan çalışanın mal ve hizmet
üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi
kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş
araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır
bir şekilde uzaktan çalışana bildirilmelidir.
İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye
teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren
tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilir. İşçiye teslim edilen belgenin
işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında
saklanır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme
tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge
düzenlenmesi şartı aranmamaktadır.
Çalışmakta Olan Personelin Uzaktan Çalişmaya Geçirilmesi
Halen işyerinde
çalışan işçilerin uzaktan çalışmaya geçirilmesi ancak işçi ile işverenin anlaşması halinde mümkündür. Sadece
işverenin isteği ile uzaktan çalışmaya geçiş yapılamaz. İşçinin, uzaktan
çalışma yapma talebinin olması gerekmektedir. Buna göre işçinin;
Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun
30 gün içinde işçiye talebin yapıldığı
usulle işçiye bildirilmesi gerekiyor. Talebin kabul edilmesi halinde Uzaktan
Çalışma sözleşme yapılır. Uzaktan çalışmaya geçen işçi, tekrar işyerinde
çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak
değerlendirmek zorundadır.
Diğer yandan istisna olarak uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen
zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması
halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmamaktadır
Uzaktan Çalışanlar Açısında İş Kazası ve İSG Uygulaması
İşçinin uzaktan çalışması işverenin iş
sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini ortadan kaldırmamaktadır. İşçi uzaktan
çalışma yapıyor olsa bile işveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini
dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı
bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve
sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla
yükümlü olacaktır. Bu hususta duraksamaya mahal verecek bir nokta
bulunmamaktadır.
İşçi uzaktan çalışırken iş kazasına
uğrarsa SGK, işyerinde çalışan işçiler gibi işçiye iş kazası sigortasından tam
koruma sağlayarak bu sigortadan hak etmesi halinde gereken tüm yardım ve
ödemeleri yapacaktır.
İşçilerin, iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri
dışında yerine getirmesi esnasında başlarına gelecek her türlü kaza iş kazası
olarak Kabul edilecektir. Olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağına SGK
Müfettişleri ile Sosyal Güvenlik Denetmenleri yapacakları soruşturmaya göre
karar verecektir.
Uzaktan çalışan işçilerin uğradığı
kaza neticesinde ölmeleri halinde bu kazaları
sadece SGK Müfettişleri soruşturacaktır.
Bu durumda müfettişler yapılan teftiş
sonucuna göre işverenin iş sağlığı ve
güvenliği açısında yükümlülüklerini yerine getirmediğine dair bir tespit
yaparlar ise işveren hakkında kusur uygulayacaktır. Ölümle sonuçlanmayan iş kazaları ise
SGK Denetmeleri tarafından soruşturulacaktır. SGK Denetmenleri de yapacakları
denetim sonuna göre kusur vereceklerdir.
Uzaktan Çalışanların Sosyal Güvenlik Hakları
İş kazası
yardımlarından faydalanan uzaktan çalışan işçiler ayrıca genel sağlık
sigortası, analık sigortası, meslek hastalığı, yaşlılık, malullük ve ölüm
sigortaları ile işsizlik sigortası yardımlarından da faydalanmaları mümkün bulunmaktadır. Yasal şartların bulunması halinde SGK, diğer
çalışanlarda olduğu gibi ayrım yapmaksızın gerekli sosyal güvenlik yardımlarını
yapacaktır.
